- Σε ευχαριστώ πολύ Γιάννη για τη σημερινή συνέντευξη. Ξεκινώντας, θα ήθελα να σου κάνω την κλασική ερώτηση των συνεντεύξεων του Manwe Stories. Πως θα περιέγραφες τον εαυτό σου χρησιμοποιώντας μόνο 3 λέξεις;
Κωνσταντίνε, σε ευχαριστώ πολύ για την τιμητική πρόσκληση. Θα ήθελα κι εγώ να δώσω την κλασική και ίσως βολική απάντηση ότι θα μου άρεσε τις λέξεις αυτές να τις προσδιόριζαν οι άλλοι για μένα. Εντούτοις, θα τολμούσα να πω 3 λέξεις που με χαρακτηρίζουν και προσδοκώ είναι: δημιουργικότητα, ελευθερία και φιλία.
- Πως αποφάσισες να ασχοληθείς με τη συγγραφή;
Θα έλεγα ότι δεν ήταν απόφαση, αλλά επιθυμία και ανάγκη. Η συγγραφή ήρθε αυθόρμητα από μικρή ηλικία. Θυμάμαι στο δημοτικό να γράφω ιστορίες φαντασίας και στοίχους.
- Ποιο είναι το αγαπημένο σου λογοτεχνικό είδος ως αναγνώστης, αλλά και ως συγγραφέας;
Σίγουρα η ποίηση και η λογοτεχνία του φανταστικού. Όταν αυτά συνδυάζονται με την φιλοσοφία και τον υπαρξισμό, γίνονται ένα πεδίο δυναμικό και θελκτικό για μένα συγγραφικά. Θα ξεχώριζα βέβαια την ποίηση. Εκεί ανατρέχω σε πολλές προσωπικές μου στιγμές.
- Θυμάσαι το πρώτο κείμενο που έγραψες ποτέ; Ποια είναι η κατάληξή του;
Αν θυμάμαι καλά ήταν ένα διήγημα επιστημονικής φαντασίας, έμεινε πάντως αδημοσίευτο σε ένα σχολικό τετράδιο. Το είχα διαβάσει μάλιστα σε παιδικούς φίλους και θυμάμαι ότι μου άρεσε η θετική τους αντίδραση.
- Μίλησε μας λίγο για το βιβλίο σου “Kepler 38”. Πως προέκυψε η κεντρική ιδέα του βιβλίου;
Η κεντρική ιδέα ήταν ένας φανταστικός χώρος υπαρξιακού αναστοχασμού για το διάστημα και την μελλοντική ζωή του ανθρώπου σε έναν άλλο πλανήτη. Ήθελα αυτό να εκφραστεί σε έναν φανταστικό «τόπο», έναν πλανήτη χωρίς αναφορές, έναν ουδέτερο κοσμικό «καθρέφτη» που θα αναδεικνύει τους προβληματισμούς του μετανθρώπου και της τεχνολογίας του.
- Στο “Kepler 38” ασχολείσαι πολύ με τη συνειδητότητα και την υπαρξιακή ταυτότητα του ανθρώπου. Ποια η γνώμη σου για την εξέλιξη που βιώνουμε στις μέρες μας με τις σύγχρονες A.I. τεχνολογίες και το μέλλον της ανθρώπινης σκέψης και δημιουργικότητας;
Θεωρώ ότι το ερώτημα της συνείδησης είναι κεντρικό στον φιλοσοφικό προβληματισμό της υπαρξιακής μας ταυτότητας. Η συνειδητότητα πιστεύω ότι θα δοκιμαστεί, σε πρώτο βαθμό άμεσα, με την τεχνητή νοημοσύνη, την εικονική πραγματικότητα και την συνθετική βιολογία, αλλά σε ένα δεύτερο βαθμό, ο «χώρος» που θα πραγματωθεί μια νέα συνειδητότητα είναι μάλλον το διάστημα και η τεχνολογία του μετανθρώπου.
- Θεωρείς πως ένα άκρως δυστοπικό μέλλον, σαν αυτά που διαβάζουμε συχνά στην επιστημονική φαντασία είναι πιθανότητα ή η φυσιολογική εξέλιξη του ανθρώπινου πολιτισμού;
Θα προτιμούσα, ακολουθώντας την αριστοτελική μεσότητα, να αποφύγω τις ακρότητες της δυστοπίας και της ουτοπίας. Θεωρώ ότι ο άνθρωπος, μέσω ενός ραγδαίου ψηφιακού γίγνεσθαι, μεταλλάσσεται σε μια νέα ψυχική-σωματική συνθήκη, εκεί που ο κλασικός καρτεσιανός δυισμός σώματος και νου επαναπροσδιορίζεται από την σύγκληση ανθρώπινης και τεχνητής νοημοσύνης. Θα χρειαστούμε εντούτοις να επιστρέψουμε στην καρτεσιανή «αμφιβολία», αυτή τη φορά σε μια νέα ψηφιακή οντολογία και ανθρωπολογία σχετικά με το ερώτημα των ορίων μεταξύ ονείρου και πραγματικότητας, κυρίως μέσα από έναν σύγχρονο προβληματισμό για το τι είναι πραγματικό και τι εικονικό.
- Ποια πιστεύεις πως θα είναι η σχέση του μελλοντικού ανθρώπου, αυτού που θα έχει και τα μέσα και τους πόρους για να φύγει από τα δεσμά της Γης, με την συμπαντική εξερεύνηση;
Θεωρώ ότι ο άνθρωπος θα τολμήσει να ξεπεράσει τα φυσικά του όρια. Μοιάζει να μας οδηγεί ένα αντανακλαστικό επιβίωσης στην συμπαντική εξερεύνηση. Τα άλματα της τεχνολογίας και της επιστήμης του τελευταίου αιώνα οδηγούν το βλέμμα μας και τις προσδοκίες μας προς τον μελλοντικό ορίζοντα του διαστήματος. Η φαντασία δεν θα είναι πλέον επιστημονική αλλά «πραγματική», ως υπάρχουσα κατάσταση αποδοχής μιας νέας ανθρώπινης υπόστασης φτιαγμένη συνειδητά κι απ’ το φανταστικό, αυτή τη φορά χωρίς αναστολές ή ενοχές.
- Ποια είναι η γνώμη σου για την εκδοτική πραγματικότητα στην Ελλάδα και τι συμβουλή θα έδινες σε κάποιο νέο συγγραφέα που ακόμα δεν έχει εκδώσει το πρώτο του έργο;
Δεν έχω μεγάλη εμπειρία από την εκδοτική πραγματικότητα στην Ελλάδα. Τα περισσότερα βιβλία μου είναι στα αγγλικά. Θα προτιμούσα συνεπώς να μην εκφέρω γνώμη.
- Τι επιφυλάσσει το μέλλον; Ποιοι είναι οι επόμενοι στόχοι σου;
Με ενδιαφέρουν πολύ οι αλλαγές που φέρνει η ψηφιακή εποχή, κυρίως σε ηθικό, υπαρξιακό και γενικότερα φιλοσοφικό επίπεδο. Όταν αλλάζει ο άξονας της πραγματικότητας, επανέρχεται η φιλοσοφία, ως ζωτική ανάγκη και δύναμη, να μας παρακινήσει να επισκεφθούμε ξανά θεμελιώδεις έννοιες, αξίες και προβληματισμούς. Βλέπω κάποιες δημοσιεύσεις και ερευνητικές διαδρομές σε αυτό το πλαίσιο κυρίως σε σχέση με την αρχαία φιλοσοφία που είναι και ο ερευνητικός μου τομέας. Αυτή τη στιγμή δουλεύουμε με τον Gabriel Martino έναν συλλογικό τόμο στα αγγλικά για τον ρόλο των αρχαίων Ελλήνων φιλοσόφων στο έργο του Χόρχε Λουίς Μπόρχες.
Σε ευχαριστώ πολύ.
Ευχαριστώ και εγώ!
Γιάννης Σταματέλλος – Σύντομο Βιογραφικό
Ο Γιάννης Σταματέλλος είναι καθηγητής φιλοσοφίας, ιδρυτής και πρόεδρος του Ινστιτούτου Φιλοσοφίας και Τεχνολογίας. Το 1991 ολοκλήρωσε τις σπουδές του στην επιστήμη της πληροφορικής. Tο 2001 απέκτησε μεταπτυχιακό δίπλωμα (Master of Arts) στην αρχαία φιλοσοφία από το Πανεπιστήμιο της Ουαλίας (Trinity Saint David) και το 2005 τον διδακτορικό του τίτλο (PhD) από το ίδιο πανεπιστήμιο. Εργάστηκε ως μεταδιδακτορικός ερευνητής (Postdoctoral Researcher) στο Πανεπιστήμιο της Κοπεγχάγης (2010-2012) και συνεργάτης ερευνητής (Research Associate) στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης (2011-2015). Από το 1992 μέχρι το 1997 εργάστηκε ως προγραμματιστής και αναλυτής στον τομέα της πληροφορικής. Από το 1999 διδάσκει ηθική, επιστημολογία, αρχαία φιλοσοφία και φιλοσοφία της τεχνολογίας στη μέση και ανώτερη εκπαίδευση. Διετέλεσε αρχηγός της ελληνικής ομάδας στη Διεθνή Ολυμπιάδα Φιλοσοφίας από το 2006 μέχρι το 2011. Έχει δημοσιεύσει τα βιβλία: Plotinus and the Presocratics (2007, SUNY Press), Computer Ethics: A Global Perspective (2007, Jones and Bartlett), Φιλοσοφία και Θρησκεία στην Ύστερη Αρχαιότητα (2007, Εκάτη), Introduction to Presocratics: A Thematic Approach to Early Greek Philosophy (2012, Wiley-Blackwell), ), όπως και άρθρα, δοκίμια και μεταφράσεις στον τομέα της αρχαίας φιλοσοφίας και της ψηφιακής τεχνολογίας. Είναι συνεκδότης των τόμων: Plotinus and the Moving Image (2018, Brill), Parasite: A Philosophical Exploration (2022, Brill), Platonism and its Heritage (2023, Prometheus Trust). Είναι επίσης μέλος της Επιτροπής Ηθικής και Δεοντολογίας της Έρευνας του Ιονίου Πανεπιστημίου και της Διεθνούς Εταιρείας Νεοπλατωνικών Σπουδών.
